Vooral in deze tijd van het jaar is er een bijzonder verschijnsel wat ik altijd heel interessant heb gevonden. Er is altijd een maatschappelijk idee van ‘hoe iets moet’ en hoe dat er dan uit zou moeten zien, dat geldt met name voor de feestdagen. Wanneer je afwijkt van dat idee, vanuit principes, overtuiging of omdat je er gewoon geen zin in hebt, wordt je dat algauw op aangekeken. Je bent het buitenbeentje, de misfit.
De misfit wijkt af van de norm. En de norm is dat wat iedereen geaccepteerd heeft als de norm. Maar een norm is niet iets wat vast staat. Eigenlijk is een norm een ongeschreven regel voor sociaal aanvaardbaar gedrag.
De misfit wijkt niet af van de norm omdat die asociaal is. Ook wijkt die niet af van de norm om enige schade toe te brengen aan iemand. Iemand die met die intenties afwijkt hebben we ander woord voor: een crimineel. Maar de misfit is verre van een crimineel. De misfit is houdt gewoon niet van datgene waar de meerderheid wél van lijkt te houden. Als een meerderheid heeft afgesproken dat een bepaald concept leuk is, dan betekent dat nog niet dat een minderheid het dan ook gedwongen leuk moet vinden.
Maar het gekke is dat de misfit meestal wel de ander accepteert in z’n wil om de norm aan te houden, alleen de ander accepteert meestal niet dat de misfit afwijkt. En dat levert nogal eens problemen op. Menig familie ruzie ontstaat doordat men afwijkend gedrag gewoon niet wil accepteren.
Moet je dan nou maar gewoon meedoen met de rest om de rest te plezieren? Terwijl het idee van gezelligheid van de rest niet jouw idee van gezelligheid is? Dat is het dilemma waar veel mensen tegenaan lopen. De enige reden dat dit een dilemma is, is omdat die ander, die bij de rest hoort, moeite heeft met accepteren dat zijn of haar idee van gezelligheid niet gedeeld wordt.
Om een voorbeeld te geven. Bij een verjaardag of andere zaken die mensen vieren, is het een gewoonte om iets in de vorm van gebak te eten. Ikzelf ben iemand die bij hele hoge uitzondering wel eens zoiets neemt, maar dat is bijna nooit. De norm is voor veel mensen toch echt dat als er iets te vieren is, dat daarbij gegeten en/of gedronken moet worden. Als je dat niet doet, wijk je af. En dat wordt als ‘ongezellig’ ervaren. ‘Doe niet zo ongezellig’, een door mij veel gehoorde uitdrukking. Het is voor de ander lastig te accepteren dat mijn idee van gezelligheid niet in eten of drinken zit. Moet ik mijzelf steeds laten vallen om te voldoen aan het idee van de ander? Mijn antwoord is nee. Alleen wanneer ik dat zelf wil.
Alles met betrekking tot gevoel is subjectief. Hoe men zich voelt over iets, is persoonlijk. Als jouw karakter niet past bij dat wat de norm je min of meer oplegt, dan ben ben je voortdurend jezelf aan het verdedigen. Wat veel mensen doen is dan situaties ontwijken. En dat is nou juist iets wat niet nodig zou zijn, als mensen minder krampachtig zouden vasthouden aan hun eigen subjectieve ideeën in die situaties.
Ikzelf ben bijvoorbeeld ook geen groepsmens. Je maakt mij blijer met goede gesprekken in zeer klein gezelschap, dan met veel rumoer en lawaai om me heen in groot gezelschap mee te moeten doen. Natuurlijk wijk ik ook wel eens af van mijn eigen ideeën van gezelligheid en ontspanning. Accepteren en tolereren is iets wat wederzijds moet zijn. Maar ik zoek daar altijd de juiste balans in. Wat ik belangrijk vind in bredere context op dat moment, dat doe ik wél, daar doe ik wel aan mee. Wat ik in diezelfde context niet zo belangrijk vind, daar doe ik gewoon niet aan mee. Maar het is altijd belangrijk om, ook als misfit, niet enkel en alleen strak vast te houden aan je eigen keuzes. Want dan doe je hetzelfde als wat de rest doet.
Omarm het feit dat je iemand bent die afwijkt. Dat is je karakter, dat ben jij. Als je niet past, dan pas je gewoon niet. Daar is niets mis mee, wat een ander daar ook van vindt. Maar wees wel flexibel en hou balans. Want eigenlijk draait het met alles altijd daarom. Elkaar wat meer ruimte laten scheelt de helft van de familieruzies en kapotte vriendschappen. In mijn ervaring is er altijd een middenweg. Maar je moet beide bereid zijn die te nemen.