Verslaving is een lastig onderwerp omdat er heel veel vooroordelen en fabels over bestaan in de samenleving. Er wordt vaak een bepaald beeld neergezet van een verslaafde wat in de realiteit meestal helemaal niet klopt. De waarheid is namelijk dat vrijwel iedereen wel een verslaving heeft in meer of mindere mate. Het is ook niet erg zolang het je leven niet gaat beheersen. Verslavingen komen ook in elke laag en op elk niveau voor. Het is dus een enorme fabel dat alleen mensen in de sociaal lagere klasse hiermee te maken hebben. De probleemverslavingen lijken de laatste jaren behoorlijk te stijgen. Ik heb er geen cijfers van, en die interesseren me ook niet. Ik kijk naar wat ik zie en meemaak in de wereld om mij heen. Wachtlijsten in de hulpverlening, stijgend aantal hulpvragen. Steeds meer mensen die contact opnemen met problemen, waar ik na het eerste gesprek al verneem dat er ook sprake van een verslaving is. Dat is tenminste wat men er meestal zelf van maakt. Of dat ook zo is is altijd maar de vraag. Daarom wil ik toch eens dieper duiken in het begrip verslaving, en mensen die hier last van hebben wat meer inzicht geven in wat ze eigenlijk doen, en hoe ze zichzelf in veel gevallen kunnen helpen zonder direct op een of andere wachtlijst terecht te komen.
Men spreekt van verslaving als iemand afhankelijk is van een gewoonte of een stof/middel. Verslavingen zijn er in allerlei vormen soorten en maten. Verslavingen kunnen om allerlei redenen ontstaan maar er is één ding wat alle verslavingen gemeen hebben: Het ontsnappen uit de realiteit. Of je nou aan alcohol, drugs, eten of juist niet eten verslaafd bent, het maakt niet uit. Elke verslaving heeft als kenmerk dat het je brein bezig houdt en je niet geconfronteerd wordt met datgene wat je eigenlijk wél de confrontatie mee aan zou moeten gaan. Dat kan een gevoel zijn, een situatie, een probleem enzovoorts. In plaats van aandacht te besteden aan datgene wat de aandacht nodig heeft, gaat je aandacht volledig naar datgene wat je daarvoor in de plaats hebt gezet. Doordat steeds te doen maak je er een gewoonte van. Die gewoonte voelt prettig omdat het je een beter gevoel geeft dan datgene wat je probeert te ontvluchten, en daardoor wordt die gewoonte een verslaving. Je wordt letterlijk slaaf van je gewoonte.
Als we één misverstand direct uit de wereld moeten helpen is het wel dat het verbieden van middelen een oplossing is om verslavingen tegen te gaan. Het maakt in essentie weinig uit of je aan cocaïne verslaafd bent, of dat je verslaafd bent aan de controle die je ervaart door jezelf uit te hongeren. Je kunt namelijk verslaafd zijn aan eten, maar ook aan niet eten. Bij het verslaafd zijn aan niet eten, ben je eigenlijk verslaafd aan de controle die je ervaart door dat niet te doen. Het probleem met middelen zoals alcohol en drugs is dat er op termijn sprake is van lichamelijke verslaving, wat het moeilijker maakt om ergens mee te stoppen. Dat betekent echter niet dat de middelen op zich gevaarlijk zijn. Er zijn miljoenen mensen op de wereld die een gezonde dosis zelfbeheersing hebben en deze middelen prima recreatief kunnen gebruiken zonder daar last van te ervaren. Verslaving is daarom altijd een probleem van de mens zelf. Als het middel waar je aan verslaafd bent geraakt namelijk niet bestond, dan was je wel ergens anders aan verslaafd geraakt. En een echte verslaving beheerst je leven, dus wat het is is niet relevant. Waardoor het komt daarentegen is de sleutel die je moet vinden.
Een tijdje geleden heb ik over gewoontes dit geschreven. Gewoontes zijn met een klein beetje moeite en doorzettingsvermogen prima te veranderen. Veel van wat mensen zelf als verslaving zien zijn eigenlijk gewoon diepgewortelde gewoontes. Dit is wat ik bedoelde toen ik eerder zei dat veel mensen van zichzelf zeggen dat ze een verslaving hebben. Het is natuurlijk niet de bedoeling om te ontkennen dat verslavingen ernstige mentale ziektes kunnen zijn. Dat doe ik dus ook niet. Wat ik zeg is dat veel zaken die mensen zien als verslavingen, af te leren zijn door gewoontes te veranderen. Er is een verschil tussen mensen die elke dag iets drinken uit gewoonte, en mensen die elke dag dronken moeten worden. Toch hebben mensen die elke dag dronken moeten worden, een gewoonte. Namelijk alcohol gebruiken om de aandacht af te leiden van datgene waar je nou juist niet de aandacht van af moeten leiden. Zolang je nog niet zo ver heen bent dat je niet meer kan functioneren zonder alcohol, is er dus een prima kans om zelf van de alcohol af te komen. De gewoontelus doorbreken en je aandacht te gaan richten op datgene wat je probeert te ontvluchten. Is dat makkelijk? Nooit. Is dat haalbaar, jazeker!
We moeten eerst helder hebben dat ieder mens verschillend is, en ieder mens verschillend reageert op dingen. Ieder mens heeft een andere aanpak nodig als het gaat om het veranderen van gewoontes en afkicken van een verslaving. Ook al is het principe van het veranderen van gewoontes universeel. We moeten dus stoppen met het generaliseren van het principe verslaving. Want ondanks dat iedere verslaving dezelfde kenmerken heeft, de oorzaken kunnen mijlenver van elkaar afliggen. En oorzaken is datgene waar we nou juist naar zouden moeten kijken. Iemand die lang verslaafd is geweest aan drugs, die kun je van de drugs afhelpen door hem of haar in een totaal andere omgeving te zetten met geen enkele toegang tot het middel, om daar aan de slag te gaan met zichzelf. Echter zolang men de ware oorzaak niet achterhaald en er niet geleerd wordt daar op een andere manier mee om te gaan, zal diegene weer terugvallen in de drugs, zodra die weer in de oude omgeving terecht komt. En er is nog iets. Iets wat enorm onderschat wordt maar misschien in essentie wel het allerbelangrijkste is om voorgoed een verslaving de baas te kunnen worden: een doel in het leven hebben.
Wat mij steeds weer opvalt bij mensen die met verslavingsproblematiek zitten is dat er iets belangrijks ontbreekt. Een doel in het leven. Iemand die geen doel in het leven ziet die heeft in wezen dus niets om voor te leven. Zelfdestructief gedrag is dan een manier om onbewust gewoon zo snel mogelijk van dat leven af te zijn. Hier zit een systeem probleem. We leren namelijk allemaal dat het doel in het leven ongeveer zoiets is als: huisje boompje beestje, en dus geld verdienen. Echter in ons diepste wezen weten we allemaal wel ergens dat dat nooit de essentie van het leven kan zijn. Het zijn bedachte constructies. Het is ‘zoals het hoort’. En natuurlijk gaan de meeste mensen hier in mee, omdat we nou eenmaal allemaal zo leven. Diep van binnen zit het alleen heel anders. De manier waarop wij leven is niet hoe het zou moeten. En de een heeft daar meer last van dan de ander. De een komt daar wel prima in mee, de ander kan er gewoon totaal niet aan voldoen. Toch zullen we wel moeten, en voor veel mensen ontstaan daar de problemen. Dit is tevens de reden waarom er ook genoeg rijke mensen zijn die op een gegeven moment verslaafd raken aan iets en zelfdestructief gedrag gaan vertonen. Ze komen erachter dat datgene wat ons als doel voorgespiegeld wordt, uiteindelijk toch niet het doel is.
Wat kun je nou concreet doen als je denkt dat je verslaafd bent aan iets? Ga een dagboek bijhouden en neem de moeite jezelf te leren kennen. Dit klinkt gek, maar de meeste mensen hebben geen flauw idee van wat ze eigenlijk doen, en waarom ze dingen doen. Stel jezelf vragen iedere keer dat je de drang krijgt om datgene te gaan doen wat je niet moet doen. Wat probeer je nu precies weg te drukken? Waarom wil je zo graag datgene doen wat je niet moet doen? Wat gaat het je brengen? Wat gebeurt er als je het niet doet? Kun je eens proberen om het niet doen? Schrijf de antwoorden op deze vragen op. Je kunt dat ook gewoon in je telefoon doen. Dit heeft twee functies. Door jezelf vragen stellen en antwoorden op te schrijven leid je je aandacht in de juiste richting. Je dwingt jezelf om na te denken over je gedrag. Door genoeg vragen te bedenken en dingen op te schrijven kan de trigger om datgene te doen wat je niet wilt doen verminderen. Je leert jezelf dus kennen, en je leert de trigger uit te stellen. Omdat je eerst als afleiding van het probleem wat je vermeed je verslaving hebt gecreëerd, zul je nu op dezelfde manier de verslaving moeten vermijden om het probleem weer naar voren te halen. Nu ga je echter wat met dat probleem doen. Ja dit is lastig. Je vecht namelijk tegen een gevoel wat je lekker vindt, en haalt daar een gevoel wat je niet fijn vindt voor terug. Wees gerust, dit is maar voor even. Dat gevoel zit opgeslagen in je zenuwstelsel. Het is hetzelfde als onder een ijskoude douche gaan staan. Het is even kut, en hoe langer je het doet, hoe beter het voelt. Datgene wat je probeert te vermijden daar zul je dus doorheen moeten. Je moet je angst ondergaan. Er zijn manieren om een nieuw gevoel te koppelen aan een oude emotie. Hiervoor zul je de emotie of gebeurtenis die die emotie heeft doen ontstaan moeten oproepen, en vervolgens schrijf je het op een papier. Dat papier steek je in brand, of je verkreukeld het en gooit het weg. Als je dit vaak genoeg doet dan zul je opluchting ervaren. Dit is een manier om dingen te verwerken. Je MOET er doorheen.
Er zijn talloze manieren om jezelf te herprogrammeren. Ik ga daar in een volgend artikel verder op in. Wat voor nu belangrijk is is dat je indien je kampt met verslavingsproblematiek je eerst voor bewustwording zorgt. Zorg dat je erachter komt waarom je doet wat je doet. Zodra je erachter bent waarom, ligt de weg naar stoppen met de verslaving open. Stel een doel voor jezelf. Stel jezelf voor waar je over een jaar wilt zijn. Verdeel dat doel in verschillende stappen. Je moet nooit je doel willen bereiken in één stap. Je doet dat stap voor stap zodat je steeds kan wennen aan de nieuwe jij. Je hoeft niet eens cold turkey te stoppen met wat je doet. Ga eerst eens minderen, dan halveren, en vier elke overwinning die haalt. Van 10 glazen drank naar 5 glazen drank is een enorme overwinning. Van 5 lijntjes naar 1 lijntje is een enorme overwinning. De laatste stappen zijn niet de moeilijkste, de eerste stappen zijn dat. Kijk altijd eerst wat je zelf kan, en ga niet zitten wachten tot de hulp beschikbaar is die je nodig hebt. Twee maanden op een wachtlijst kan ook een excuus zijn om het er nog even twee maanden van te nemen. Nee, doe dat niet. Neem NU de beslissing om te gaan werken aan een betere versie van jezelf, en zorg dat je elke dag een overwinning behaald. De kans is groot dat je tegen de tijd dat je aan de beurt bent het misschien al niet meer nodig hebt, of heel snel klaar bent.
Over dit onderwerp zijn boeken vol geschreven. Het is onmogelijk om dat kort samen te vatten tot een samenhangend verhaal. Wat ik probeer met al mijn artikelen bij Bureau Back-Up is om mensen handvatten te geven om aan de slag te gaan met zichzelf, zonder dat ze daar iemand anders voor nodig hebben. Dit betekent uiteraard niet dat ik professionele hulp afraad. Sommige mensen hebben gewoon echt langdurige professionele hulp nodig bij hun problemen. Toch zijn er ook heel veel mensen die met dit soort handvatten een nieuwe weg vinden in hun lastige leven. Een weg die toekomstperspectief biedt. Dat is mijn hoofddoel met Bureau Back-Up. Mensen weer in hun kracht zetten, omdat iedereen die kracht bezit om zichzelf weer op de benen te hijsen en ervoor te gaan. Je moet het alleen zien te vinden. Ik hoop daar vanuit al mijn ervaringen de afgelopen jaren een beetje aan bij te kunnen dragen. Bedankt voor het lezen. Tot de volgende mental back-up