Meestal als je iemand wil helpen die het moeilijk heeft dan werp je je al snel op als ‘redder’. Met de beste intenties ga je aan de slag om degene in kwestie zo snel mogelijk van zijn of haar problemen af te helpen. Je doet dit met de beste intenties omdat je er vanuit gaat dat wanneer jij dat even fixt, de ander zich gelijk beter zal voelen en daarmee de problemen verdwenen zijn. Meestal is dit niet zo, en werkt dit reddersgedrag zelfs averechts. De persoon in kwestie is slechts tijdelijk geholpen echter de onderliggende oorzaken blijven bestaan. Vooral bij mentale problemen is dit een veelvoorkomend probleem. Dit artikel is dan ook meer voor de mensen die iemand in hun omgeving hebben die het moeilijk heeft, dan voor degene die het moeilijk heeft zelf.
Stel je dat iemand met een eetstoornis zou zeggen “ik ga vanavond lekker voor je koken, want je bent veel te mager en eten is de oplossing” en vervolgens kom je met tassen boodschappen met allerlei lekker eten binnen, en ga je enthousiast vertellen over het belang van eten en waarom dat zo gezond is voor het lichaam, wat denk dat iemand die eten als de vijand ziet dan denkt? Het enige waar diegene aan kan denken is hoe die er onderuit kan komen en kan zorgen er zo min mogelijk van binnen te krijgen. Dit red gedrag werkt dus niet.
Je beste vriend is depressief. Jij stuurt hem de hele dag positieve berichtjes en probeert elk negatief antwoord voortdurend om te turnen in iets positiefs. Je denkt steeds zolang ik hem maar blijf herinneren aan het feit dat positief denken de oplossing is komt het vanzelf goed. Jij doet dit met je beste intenties. Echter je vriend neemt intussen steeds minder contact met je op. Wat je niet ziet is dat elke keer als jij een berichtje stuurt je vriend zich steeds minder serieus genomen voelt. Je goedbedoelde positieve berichtjes komen helemaal verkeerd aan. Met al je goede bedoelingen doe je meer kwaad goed, en je hebt het niet door. Wat je vriend werkelijk nodig heeft is niet een redder in nood. Je vriend heeft heel iets anders nodig, namelijk steun.
In plaats van een berichtje te sturen met “vandaag schijnt de zon, denk positief, denk aan leuke dingen en je dag komt helemaal goed”, kun je beter de vraag stellen: “hoe gaat het vandaag met je?”. Deze open vraag doet een aantal dingen. Ten eerste geeft het je vriend het gevoel dat er daadwerkelijk interesse is voor hem. Mensen die het om wat voor reden dan ook moeilijk hebben willen heel graag de erkenning dat iemand daadwerkelijk interesse heeft. Ten tweede geeft deze vraag iemand de gelegenheid het exacte gevoel van dat moment uit te spreken. De magie van het uitspreken van datgene wat je van binnen voelt is bijzonder sterk. Vaak geeft alleen het uitspreken ervan al zoveel verlichting dat het interne gevoel vanzelf iets beter wordt. Je bent het kwijt. Ten derde is het belangrijk om het woordje ‘vandaag’ te gebruiken. ‘Hoe gaat het met je’ is een generaliserende vraag, en lastig te behappen voor iemand die zich wisselend goed en niet goed voelt. Het specifiekere ‘hoe gaat het vandáág met je’ laat iemand nadenken over dit moment. Het hier en nu. En niet over de gemiddelde algehele staat van zijn.
Mensen die het moeilijk hebben, hebben dus niets aan relativerende opmerkingen. We zijn gauw geneigd tot relativeren omdat we denken dat we daarmee de gedachten van een ander kunnen beïnvloeden om het zo wat dragelijker te maken. De kans dat de ander zich hierdoor niet serieus genomen voelt is zeer groot. Ook oordelende vragen stellen is iets wat je absoluut niet moet doen. Die vragen beginnen meestal met ‘waarom’. Het zijn de typische vragen waar je ‘sukkel’ achter kan zetten. “waarom ga je niet gewoon wat meer eten….(sukkel)”? “Waarom stop je niet met die alcohol…(sukkel)”? Dit zijn vragen die de ander in de verdediging laat schieten. De ander kan op deze manier z’n gevoel niet kwijt en blokkeert. Grote kans dat die zich alleen maar slechter gaat voelen. Zowel relativeren als oordelen leidt ook vaak tot opmerkingen of vragen waar de ander “duh” op kan zeggen. Tegen iemand die teveel drinkt zeggen dat die beter wat minder kan drinken omdat dit zo niet goed gaat, is een typisch “duh” momentje. Alsof de ander dat niet weet. Volslagen overbodig en absoluut een no go als je iemand wilt helpen.
Als je oprecht iemand wilt helpen is het allerbeste wat je kan doen de ander serieus nemen, en vragen stellen die de ander aanzet tot nadenken. Wat je niet moet doen is de gedachten alvast voor diegene invullen. Vragen als “wat wil je erover vertellen”, “wat kan ik nu voor jou doen” en “wat doet dat met je” enzovoorts, zijn de beste vragen die je kan stellen. Het zijn open vragen waardoor de ander helemaal vrij is de heersende gedachten van dat moment te ventileren zonder direct een gevoel te krijgen dat er ergens op aangestuurd wordt of dat er een oordeel verdedigt moet worden. Als je vraagt naar de ellende ga dan ook door met informatie vragen over die ellende. De vervolgstap is om te vragen of degene in kwestie ook zelf oplossingen ziet voor de problemen waar die tegenaan loopt. Is dit niet het geval, vraag dan eerst of je samen kunt brainstormen over mogelijke oplossingen, en ga niet ongevraagd oplossingen aandragen. Je helpt iemand pas echt als je een steunpilaar wordt.
Het verschil tussen de redder en steunpilaar is dat de steunpilaar iemand is die niet ongevraagd met allerlei oplossingen komt en de ernst wegwuift, en daadwerkelijk steun biedt op de momenten dat dat nodig is. Luisteren en proberen te begrijpen, dat is alles wat een steunpilaar hoeft te doen. Ongevraagd de redder uithangen is nooit een goed idee en creëert vaak meer afstand in plaats van toenadering. Wil je dus iemand helpen, wees een steunpilaar. In de rol van steunpilaar zul je ontdekken dat mensen zich steeds comfortabeler gaan voelen in jouw aanwezigheid, het vertrouwen enorm zal groeien, en uiteindelijk dat zal leiden tot een situatie waarin je daadwerkelijk aan het helpen bent. Als mensen ongestoord gevoelens kunnen uiten zonder dat daar steeds een generaliserende of relativerende opmerking op komt, dan heeft diegene daar echt wat aan. Het biedt een enorm gevoel van veiligheid, en juist dat gevoel kan ertoe leiden dat iemand eerder geneigd zal zijn zélf meer actie te ondernemen om problemen op te gaan lossen. En dat is uiteindelijk ook de beste manier van hulpverlenen, de persoon in kwestie zélf z’n shit laten oplossen en gedurende het hele proces er zijn als veilige ondersteuning. Zo geef je iemand de gelegenheid trots op zichzelf te kunnen zijn en dat zal uiteindelijk weer maken dat iemand sterker dan ooit de wereld weer aan kan.
Wil je meer weten over hoe om te gaan met mensen die het moeilijk hebben? Lees het nieuwe boek van Sanne van Arnhem ‘Red mij niet’. Hierin staan allerlei praktische tips over hoe je om kunt gaan met naasten die het moeilijk hebben. Het is geen zelfhulpboek, maar een anderhelpboek.
Bureau Back-Up is inmiddels voor steeds meer mensen een steunpilaar. Wat wij doen is mensen ondersteunen in hun weg door het donker. We proberen mensen op een manier te ondersteunen zodat zij meeste werk zelf doen, en altijd kunnen leunen op de kennis en inzichten die wij hen kunnen geven. Zo creëer je sterke en mentaal weerbare mensen. Wij zijn dus ook niet de redders, maar de helpers. Het echte redwerk dat doen mensen zelf. En dat is het mooiste wat je een ander kan geven
.Vind je je het waardevol wat wij doen, help ons dan, en word onze backup Bedankt voor het lezen, en tot de volgende mental back-up.